Ανωνυμία στο internet: Υπάρχει;

Ενα πληκτρολόγιο, μια οθόνη και ένα ψευδώνυμο. Κάποτε, πιστευόταν ότι αυτά και μόνο αρκούσαν για να χτίσει κανείς μια περσόνα στο διαδίκτυο, όσο ανώνυμη και σκοτεινή επιθυμούσε. Ήταν η εποχή που οι χρήστες συνδέονταν στο διαδίκτυο με το σταγονόμετρο, οι μέρες που το κατέβασμα ενός τραγουδιού mp3 από το διαδίκτυο διαρκούσε κάποιες ώρες και η περίοδος που το πιο διαδραστικό παιχνίδι του διαδικτύου ήταν τα chat rooms. Ήταν η εποχή της αθωότητας.

Έκτοτε το internet άλλαξε πολύ. Τα blog, τα social media και οι wiki ιστοσελίδες (αυτές των οποίων το περιεχόμενο και τη μορφή διαμορφώνουν συλλογικά απομακρυσμένοι μεταξύ τους χρήστες) αυτή η μικρή επανάσταση που ονομάστηκε από ορισμένους Web 2.0, έκανε την ανωνυμία περισσότερο ελκτική. Σε ένα καινούργιο τοπίο όπου τη θέση της μονόδρομης σχέσης με τις διάφορες ιστοσελίδες έπαιρνε η διαδραστικότητα, οι περισσότεροι αναζήτησαν μια κατασκευασμένη ταυτότητα που θα κάλυπτε το ονοματεπώνυμό τους.

Ταυτόχρονα όμως το διαδίκτυο μετατράπηκε σε μια νέα διάσταση της παγκόσμιας γεωγραφίας, αυτήν που ονομάστηκε γλαφυρά “κυβερνοχώρος”, διαμορφώνοντας παράλληλα μια νέα πλανητική κοινή αγορά. Μεγάλες και μικρές εταιρείες που στη συνέχεια γιγαντώθηκαν για να αποτελούν σήμερα τους μεγαλύτερους οικονομικούς κολοσσούς του πλανήτη, επένδυσαν στην τέχνη της συλλογής ψηφιακών πληροφοριών, για εμπορικούς λόγους.

Έχοντας υποχρεωθεί να συναινούν σε τεράστια νομικά έγγραφα με τίτλο “όροι χρήσης” σε κάθε τους βήμα, οι χρήστες των υπολογιστών σταδιακά και μάλλον ακούσια απώλεσαν το δικαίωμα της ανωνυμίας. Ακόμα και με ψεύτικη φωτογραφία στο Facebook, ακόμα και χωρίς συμμετοχή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το ψηφιακό χνάρι του καθενός πλέον εντοπίζεται βήμα βήμα, διαμορφώνοντας ένα προφίλ πολύτιμο για τις στοχευμένες διαφημίσεις που προβάλλονται σε διάφορα σημεία του διαδικτύου.

Σήμερα χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και αρκετές γνώσεις από έναν χρήστη για να αντισταθεί ατομικά στην τεράστιας έκτασης συλλογή προσωπικών δεδομένων που διαδραματίζεται στο διαδίκτυο. Ανωνυμία επί της ουσίας δεν υπάρχει.

το Facebook, το Twitter και όλες οι υπόλοιπες εταιρείες συνεργάζονται αμέσως με τις διωκτικές αρχές των χωρών

Έχω τον έλεγχο των πιο κρυφών κυττάρων σου…

Το πρώτο στοιχείο που προδίδει την ταυτότητά μας κατά την επίσκεψη σε οποιαδήποτε ιστοσελίδα είναι η IP μας, ένας αριθμός που ταυτοποιεί τη σύνδεσή μας με το διαδίκτυο. Η IP του σπιτιού μας ή του χώρου εργασίας μας αντιστοιχεί σε ένα όνομα και μια διεύθυνση, στοιχεία τα οποία τηρεί ο πάροχος της τηλεπικοινωνιακής μας σύνδεσης. Τα στοιχεία αυτά προστατεύονται από τη νομοθεσία, αλλά οι αρχές μπορούν να τα έχουν πολύ εύκολα στα χέρια τους μετά από εισαγγελικό αίτημα. Μια IP μαρτυρά ακόμη την τοποθεσία μας και βέβαια τη γλώσσα που μιλάμε, όλα εξαιρετικές πληροφορίες για τους διαφημιστές.

Από την άλλη, η χρήση ανοιχτών ασύρματων ευρυζωνικών δικτύων (WiFi) με IP που δεν ταυτίζεται με μας, δεν φέρνει από μόνη της ανωνυμία. Η συσκευή που χρησιμοποιούμε (smart phone, tablet ή desktop) ταυτίζεται μαζί μας. Άλλωστε, τις περισσότερες πληροφορίες για την κίνησή μας στο διαδίκτυο τις συγκεντρώνει ο περιηγητής μας, ο browser. Το Chrome για παράδειγμα της Google που είναι ο δημοφιλέστερος browser, μας ταυτοποιεί από όπου κι αν συνδεόμαστε με το διαδίκτυο. Το πρόγραμμα αυτό γνωρίζει μεταξύ άλλων την IP με την οποία συνδεόμαστε κάθε φορά, το λειτουργικό σύστημα που χρησιμοποιούμε και τον τύπο του υπολογιστή ή της κινητής μας συσκευής και βέβαια καταγράφει σχολαστικά όλα μας τα κλικ.

Αυτός είναι και ο λόγος που συνήθως βλέπουμε σε ιστοσελίδες να προβάλλονται διαφημίσεις με προϊόντα ή επιχειρήσεις των οποίων την ιστοσελίδα πρόσφατα επισκεφτήκαμε. Η πλειοψηφία των ψηφιακών εκδοτών έχουν παραχωρήσει το διαφημιστικό τους χώρο στην Google, η οποία προβάλλει εξατομικευμένα διαφημίσεις στους χρήστες, σύμφωνα με τους αλγόριθμους που συνεκτιμούν τα ενδιαφέροντά μας από τη δραστηριότητά μας στο διαδίκτυο.

Γιατί η Δίωξη αγαπά το Facebook

Τα κοινωνικά δίκτυα είναι ένας χώρος όπου κανείς μπορεί να κινηθεί με σχετική ανωνυμία. Ένα προφίλ με ψεύτικη φωτογραφία και όνομα μπορεί εύκολα να περάσει απαρατήρητο στο Facebook (το οποίο πάντως επιμένει στα επώνυμα και πραγματικά προφίλ, ζητώντας από τους χρήστες στοιχεία ταυτότητας σε περιπτώσεις καταγγελιών από άλλους χρήστες), ενώ το Twitter είναι ιδιαίτερα ανεκτικό στην ψευδωνυμία και τις πολλαπλές περσόνες (ακόμα και τους λογαριασμούς bot).

Όσοι πάντως κρύφτηκαν πίσω από τέτοιους λογαριασμούς για να διαπράξουν αδικήματα, βρέθηκαν εν ριπή οφθαλμού να λογοδοτούν στη δικαιοσύνη. Κι αυτό διότι το Facebook, το Twitter και όλες οι υπόλοιπες εταιρείες συνεργάζονται αμέσως με τις διωκτικές αρχές των χωρών, όταν αυτές ζητήσουν αιτιολογημένα τα στοιχεία ενός χρήστη. Με τα ψηφιακά χνάρια όλων αποθηκευμένα για άγνωστο διάστημα, μια έρευνα από το Σώμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος γρήγορα καταλήγει σε ονοματεπώνυμο και μια έρευνα στις συσκευές του ερευνώμενου εύκολα αποκαλύπτει όλα τα στοιχεία.

Πώς να ξεφορτωθείς το Google

Δεν είναι ακατόρθωτο να κρύψει κανείς τα στοιχεία του. Υπάρχουν υπηρεσίες που καλύπτουν την IP των χρηστών (τα VPN όπως το Tunnelbear), υπάρχουν browsers που δεν συλλέγουν τα δεδομένα μας και δεν τα παραδίδουν πουθενά (π.χ. το duckduckgo), υπάρχουν υπηρεσίες email που χρησιμοποιούν κρυπτογράφηση για μια ηλεκτρονική αλληλογραφία που μένει πραγματικά ιδιωτική (π.χ. το Lavabit).

Όλες αυτές οι ασπίδες όμως δεν απευθύνονται στο μέσο χρήστη. Απευθύνονται ίσως σε χρήστες όπως ο Edward Snowden, ένας διάσημος σήμερα πρώην υπάλληλος της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφάλειας των ΗΠΑ που διέρρευσε στον Τύπο σημαντικές αποκαλύψεις για τη δράση των μυστικών υπηρεσιών της χώρας του. Aλλά και ο Snowden τελικά εντοπίστηκε και έκτοτε καταζητείται…

Από την ψηφιακή Ουτοπία στη Δυστοπία

Δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα για το δυστοπικό μέλλον των ψηφιακών επικοινωνιών από την πρόσφατη αποκάλυψη ότι το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ εξέδωσε ένταλμα έρευνας για μια εταιρεία φιλοξενίας ιστοσελίδων, απαιτώντας από αυτήν να παραδώσει στοιχεία για περίπου 1,3 εκατομμύρια επισκέπτες συγκεκριμένης ιστοσελίδας.

Πρόκειται για το disruptj20.org, μια ψηφιακή κοινότητα που συντόνισε τις τεράστιες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας ανά τις ΗΠΑ κατά την ημέρα ορκωμοσίας του Ντόναλντ Τραμπ. Οι αμερικανικές αρχές απαίτησαν από τον πάροχο της υπηρεσίας φιλοξενίας να αποκαλύψει τις ταυτότητες όλων όσοι απλώς επισκέφτηκαν την ιστοσελίδα (τις IP, το email και τις φωτογραφίες τους). Προς τιμήν της η εταιρεία, που λέγεται Dreamhost αρνήθηκε σθεναρά την …κατάδοση επικαλούμενη το Σύνταγμα της χώρας.

Ωστόσο, δεν είναι όλες οι εταιρείες ψηφιακής τεχνολογίας σαν την Dreamhost ούτε και μπορεί κανείς να κοιμάται ήσυχος για την ασφάλεια των δεδομένων του βασιζόμενος στις διαβεβαιώσεις κάποιων ιδιωτών ότι πιστεύουν στην ελευθερία έκφρασης.