Ο νόμος της γραφειοκρατίας

Οι άνθρωποι, από το ξεκίνημα της ιστορίας, αναζητούν τρόπους που θα τους βοηθήσουν να συνυπάρχουν μεταξύ τους στα πλαίσια μιας οργανωμένης κοινωνίας.

Από την στιγμή που γεννιέσαι, εντάσσεσαι μέσα σε ένα σύστημα το οποίο σε ακολουθεί, όλη σου την ζωή. Το πρώτο κοινωνικό περιβάλλον το οποίο αντιμετωπίζεις είναι η οικογένειά σου, η οποία σε ετοιμάζει για μια «έξοδο» προς την κοινωνία. Ακολουθεί η ένταξη στο σχολείο, και σε πολλά άλλα κοινωνικά περιβάλλοντα στα οποία σημασία δεν έχει μόνο η φυσική σου παρουσία, αλλά και η ύπαρξη εγγράφων που την «επιβεβαιώνουν», όσο παράδοξο κι αν ακούγεται.

Η ζωή και η ταυτότητά μας εξελίσσεται έτσι ώστε να περιγράφεται από αριθμούς, και οποιαδήποτε κίνησή μας, πρέπει να επιβεβαιώνεται από τους αριθμούς που έχουν οριστεί για εμάς. Τέτοιου είδους συστήματα οργάνωσης της κοινωνίας μας, δεν μας τα επέβαλλε κάποιος, αλλά δημιουργήθηκαν- όπως οι νόμοι- για να εξυπηρετούν εμάς, και όχι εμείς αυτά.

[wt-tip]Για την ιστορία, η γραφειοκρατία αναπτύχθηκε πλήρως τον 20ό αιώνα, όταν η βιομηχανική επανάσταση έφερε στο φως την ανάγκη οργάνωσης μηχανισμών οι οποίοι θα βοηθούσαν στον συντονισμό και την ευρυθμία της κοινωνίας.[/wt-tip]

Πρόκειται δηλαδή για ένα σύστημα που περισσότερο υποτίθεται ότι θα βοηθούσε στην διάκριση καθηκόντων, την ιεραρχία, τον εξορθολογισμό των εργασιών κ.α.

Στις μέρες μας βέβαια, όταν χρησιμοποιούμε τον όρο γραφειοκρατία, εννοούμε ένα ανελαστικό, χρονοβόρο, σχεδόν ψυχοφθόρο σύστημα. Συνειρμικά σκεφτόμαστε έναν όγκο εργασίας, έγγραφα που πρέπει να περάσουν από δεκάδες υπηρεσίες ώστε να συντελεστεί ή να εγκριθεί η όποια παραμικρή εργασία.

Μιλώντας για τις δυσλειτουργίες του συστήματος, ο Βέμπλεν από το 1921 κιόλας, είχε στηρίξει ότι η γραφειοκρατία δημιουργεί τάση προς την «διδασκόμενη ανικανότητα». Με αυτό εννοούσε ότι το απρόσωπο και ανελαστικό σύστημα της γραφειοκρατίας με τους σχεδόν ριζωμένους κανόνες της, ωθεί όσους την ακολουθούν σε μία ανικανότητα, με την έννοια ότι παύουν να αντιδρούν σε νέα δεδομένα, ή να προσαρμόζονται στις διάφορες δυσκολίες που προκύπτουν.

Η γραφειοκρατία έχει παγιωθεί ριζικά στην κοινωνία μας, όμως παρατηρούμε πως η ίδια η κοινωνία τα τελευταία χρόνια την λοιδορεί. Το τι έχει συμβεί, δεν είναι δύσκολο να το σκεφτούμε. Οι άνθρωποι είναι ξεχωριστοί και οι κοινωνίες τους αλλάζουν είτε ραγδαία είτε σταδιακά.

Δεν υπάρχει ο «μέσος άνθρωπος» που αυτά τα συστήματα αναζητάνε, κι αν υπάρχει, κάπου πρέπει να έχει χαθεί μέσα στα χαρτιά του.

Προχωράμε μέσα σε ένα νέο σύστημα ζωής και πολλές αξίες που ίσχυαν έως τώρα, αναθεωρούνται. Ό, τι είναι χρήσιμο και βοηθάει όντως τους ανθρώπους θα μείνει, όλα τα άλλα δεν έχουν θέση. Γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και- όπως φαίνεται- δεν είναι γρανάζι μιας μηχανής!

Εφόσον όμως αυτές οι σκέψεις υπάρχουν και ανακυκλώνονται, γιατί ακόμα υπακούμε σε ένα σύστημα που, ενώ το φτιάξαμε εμείς, εμείς οι ίδιοι είμαστε που υποτασσόμαστε σε αυτό; Γιατί φοβόμαστε να ξεκινήσουμε κάτι καινούργιο ή έστω να αντισταθούμε σε ό, τι έχει αποδειχθεί αναποτελεσματικό;

Οι άνθρωποι μεγαλώνουν. Ωριμάζουν όμως ποτέ αρκετά ώστε να μην χρειάζονται «συνταγές» συμβίωσης και οργάνωσης;